αλφηστής

ἀλφηστής, ο (Α) (Μ και ἀλφηστήρ, -ῆρος)

1. αυτός που συντηρείται, που αποζεί από την εργασία του, εργατικός, δραστήριος

2. είδος ψαριών που κολυμπούν κατά ζεύγη

3. φρ. «ἑκὰς ἀνδρῶν ἀλφηστάων», για τους Φαίακες.

[ΕΤΥΜΟΛ. Ποιητική λ. γνωστή ήδη από την Οδύσσεια τού Ομήρου, όπου απαντά στη φρ. ἀνέρες ἀλφησταὶ «άνθρωποι δραστήριοι». Οι αρχαίοι λεξικογράφοι και η χρήση τής λ. στα ποιητικά κείμενα δεν βοηθούν ιδιαίτερα στον προσδιορισμό τής ακριβούς σημασίας της. Η λ. στον Όμηρο, όπου απαντά αρχικά, φαίνεται να σημαίνει «επιχειρηματικός, τολμηρός, ριψοκίνδυνος». Με βάση την παρατήρηση αυτή, η λ. θεωρήθηκε αρχικά παράγωγο τού ρήματος ἀλφάνω «κερδίζω». Το τέρμα δε –ηστὴς θεωρήθηκε προϊόν αναλογικού σχηματισμού κατ’ επίδραση τού ουσ. ὠμηστὴς «ωμοφάγος». Αυτή η σύνδεση τής λ. με το ὠμηστὴς οδήγησε σε μια άλλη ετυμολογική υπόθεση. Κατά το πρότυπο τού σχηματισμού τού ουσ. ὠμηστὴς (< ὠμὸς + -ηστὴς < ἔδω) είναι πιθ. η λ. ἀλφηστὴς να προήλθε από α΄ συνθ. ἀλφι- (< ἄλφι, ἄλφιτα) και β΄ συνθ. το ρ. έδω (< ΙΕ ρίζα ed- «τρώγω»). Σύμφωνα με την υπόθεση αυτή, η λ. ἀλφηστής αρχικά πρέπει να σήμαινε «αυτόν που τρώει αλεύρι», δηλ. αυτόν που κερδίζει το καθημερινό του ψωμί, την τροφή του, επομένως «τον εργατικό» και κατ’ επέκταση «τον δραστήριο, τόν ριψοκίνδυνο, τον τολμηρό». Προβληματική όμως παραμένει η χρήση τής λ. ως ονόματος ψαριού.

ΠΑΡ. αρχ. ἀλφηστικός].